Na našim prostorima veoma rijetko ćete naći stvari koje traju dvije decenije, a na koje korisnici ili javnost nisu imali niti jednu primjedbu. Jedna od tih stvari jesu i platni sistemi Centralne banke Bosne i Hercegovine (CBBiH).
Dakle, petog januara 2021. godine, navršilo se tačno 20 godina od dana kada je prvom transakcijom koju je obavila tadašnja ABS banka označen početak rada platnih sistema i time okončana jedna od najvećih reformi u finansijskom sektoru Bosne i Hercegovine.
IZ Centralne banke podsjećaju da je proces uspostave platnih sistema CBBiH podrazumijevao potpunu transformaciju obavljanja unutrašnjeg platnog prometa u Bosni i Hercegovini koji je do tada bio u nadležnosti zavoda i službe za platni promet (ZPP, ZAP i SPP). Naime, konsenzusom svih relevantnih institucija u Bosni i Hercegovini, odlučeno je da se provede reforma platnog prometa u cilju povećanja konkurentnosti, efikasnosti, brzine obavljanja transakcija i smanjenja troškova.
Reforma je podrazumijevala da nosioci platnog prometa, umjesto zavoda, budu banke s dozvolama za obavljanje poslova platnog prometa i CBBiH, čija je obaveza bila uspostavljanje platnih i obračunskih sistema koji će omogućavati tok transakcije.
CBBiH je pripremila projektni plan transformacije. Uzimajući u obzir kratak rok implementacije projekta u smislu uspostave platnih sistema i prenosa platnog prometa u banke, neminovan je bio odabir strategije tzv. “naglog prelaska na novi sistem”, kako bi bio ispoštovan projektni plan.
“Odabir strategije pratili su brojni rizici, ali je kratak period implementacije bio ključna odrednica za izbor ovakve vrste strategije. Paralelno s pripremama, CBBiH je vršila i edukaciju osoblja svih banaka kako bi se upoznali o načinu rada sistema, a sve s ciljem stvaranja preduslova za funkcionisanje platnog prometa. Takođe, CBBiH je nabavila i instalirala potrebnu opremu i
softver kako za svoje tako i za potrebe banaka, učesnica u platnim sistemima”, saopćeno je iz Centralne banke.
U tom periodu su stvorene i sve formalne pretpostavke, nužne za implementaciju reforme. Ključni partner Centralnoj banci Bosne i Hercegovine u ovoj reformi bila je Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID) koja je finansijski podržala projekat. S obzirom na dobro planiranje i realizaciju pripremnih radnji uz odličnu koordinaciju svih učesnika u procesu, otklonjene su dileme o tome da li će sistem početi s radom na planirani dan.
“Od tada uspješno i stabilno funkcionišu platni sistemi CBBiH koji čine sistem bruto poravnanja u realnom vremenu (BPRV sistem) i žirokliring sistem. Reforma je postigla cilj i omogućila je ubrzani razvoj bankarskog tržišta i širenje ponude bankarskih usluga za krajnje korisnike, od kojih mnoge bez ove reforme ne bi bile ni moguće. Novi platni sistem je sa sobom donio višestruke prednosti. Brzinu – svaka transakcija između bilo koje dvije komercijalne banke na teritoriji Bosne i Hercegovine završava se u realnom vremenu ili u okviru istog radnog dana.
Pouzdanost – od 5. januara 2001. godine, kada je tadašnja ABS banka uradila prvu transakciju, pa sve do danas urađeno je više od 622,9 miliona transakcija ukupne vrijednosti preko 1.362 milijarde KM. Čak i u periodima stanja prirodne nesreće, poput poplava u 2014. godini ili aktuelne pandemije virusa COVID-19, platni sistemi su funkcionisali bez zastoja i problema”, saopćeno je.
Jačanje finansijske discipline i finansijske stabilnosti. U okviru razvoja platnih sistema tokom godina, uvedene su i dodatne funkcionalnosti, među kojima su uspostava Centralnog registra kredita pravnih i fizičkih lica i Jedinstvenog registra računa poslovnih subjekata. Postojanje registara je omogućilo jačanje finansijske discipline, smanjenje mogućnosti prevara te je dalo značajan doprinos na ispunjavanju obaveza Bosne i Hercegovine na aktivnostima sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma.
Tokom dvije decenije rada, platni sistemi su doživjeli promjene koje su dovele do unapređenja rada: uvođenje i funkcionisanje dislociranog rezervnog sistema radi kvalitetnijeg upravljanja sistemskim rizicima u slučaju nepredviđenih okolnosti; uspostava sistema kliringa međunarodnih plaćanja; uspostava platforme za međubankarsko tržišta novca; te već spomenuti Jedinstveni registar računa poslovnih subjekata u Bosni i Hercegovini i Centralni registar kredita poslovnih subjekata i fizičkih lica u Bosni i Hercegovini.
Prepoznavajući trendove i usklađujući se s evropskim standardima, žirokliring sistem je u 2019. godini usklađen s načinom rada u EU, tj. usklađen sa SEPA standardom. Na taj način je stvorena pretpostavka brže integracije platnih sistema CBBiH i učesnika u EU tokove.
“Budućnost donosi izazove, novine, promjene, trendove, unapređenja, ali stabilnost je nezamjenjiva. Stoga će CBBiH i u budućnosti kontinuirano raditi kako bi postojeće sisteme održala stabilnim i sigurnim, uz istovremeno praćenje trendova i usklađivanje principa rada i usluga s novim evropskim standardima”, naovde iz Centralne banke.
