Zbog Odluke Vlade RS svi izvoznici u BiH će plaćati CBAM taksu u EU budžet što ih stavlja u nepovoljan položaj i oduzima im konkurentnost.
Akta.ba saznaje da će sve izvozne firme iz BiH plaćati CBAM taksu zato što Vlada RS-a nije prihvatila ponuđenu Mapu puta za uspostavu Sistema MRV i EU ETS modela u Bosni Hercegovini
Naime, Privredna komora FBiH ima argumentovana saznanja da je na sjednici Vlade RS održane 6. februara dato negativno mišljenje na Mapu za uspostavu MRV i EU ETS modela u BiH.
Vlada RS-a je donijela zaključak na predmetnoj sjednici kojim je dala negativno mišljenje na ovu Mapu čime je zaustavljeno usvajanje navedene Mape od strane Vijeća ministara BiH a rok je bio kraj 2024. godine.
“Ovo znači da zbog negativnog mišljenja Vlade RS neće moći biti uspostavljen EU ETS model u BiH do kraja 2025.godine što znači da ćemo BiH morati plaćati CBAM taksu u EU budžet od 01.01.2026.godine.”, kaže za Akta.ba, potpredsjednik Privredne komore FBiH, Mirsad Jašarspahić.
POREZ NA IZVOZ
Naime, CBAM kao mehanizam EU, zapravo je porez koji izvoznici plaćaju kako bi se spriječilo “curenje ugljika” premještanjem proizvodnje u zemlje s blažim ekološkim standardima.
CBAM-om su obuhvaćeni proizvodi iz sektora cementa, aluminija, gnojiva, proizvodnje električne energije, željeza i čelika i vodika.
Zvanično od 1. januara 2026. godine svi izvoznici će biti u obavezi kupovati CBAM certifikate za pokriće emisija CO₂.
Važno je napomenuti da će izvozne firme plaćati CBAM taksu zato što Vlada RS-a nije prihvatila ponuđeni plan Mape puta koji je EU napravila.
“To znači da će zbog ove Odluke Vlade RS taksu plaćati i firme iz entiteta FBiH i Brčko distrikta iako su dali pozitivno mišljenje na ovu Mapu.”, kaže Jašarspahić.
NE POSTOJI PARCIJALNO USVAJANJE
Jašarspahić naglašava da ne postoji parcijalno usvajanje EU ETS sistema.
“Ono što je jasno je da se mora usvojiti jedan sistem na nivou države ne entiteta, znači ne može biti parcijalni i kao takav će se reflektovati na izvoznike cijele BiH.”, pojašnjava Dodaje da ovo nije političko pitanje nego čisto ekonomsko koje će se odraziti na sve firme u BiH koje potpadaju pod predmetne kategorije.”, pojašnjava Jašarspahić.
CBAM je osmišljen tako da funkcionira usporedno sa sistemom EU za trgovanje emisijama a Vijeće se odlučilo za veću centralizaciju upravljanja CBAM-om, kada je to smisleno i doprinosi većoj učinkovitosti.
FBIH SE ZALAŽE ZA IZUZEĆE OD CBAM MEHANIZMA
Proizvodnja iz sektora obuhvaćenog CBAM-om u 2023. godini predstavlja oko 15 odsto ukupnog bh. izvoza u EU.
Kako BiH još uvijek nema Sistem trgovanja emisijama (ETS) niti alternativne mehanizme za smanjenje emisija CO₂, ovakva opstrukcija povećava troškove uvoza bh. proizvoda u EU, smanjuje njihovu konkurentnost i dugoročno ugrožava pristup tržištu EU.
Federacija BiH se zbog svojih kompanija i uticaja CBAM mehanizma, snažno se zalaže za izuzeće od primjene CBAM mehanizma.
Naime, MVTEO je u saradnji sa Sekretarijatom Energetske zajednice u proteklom periodu izradilo Prijedlog Mape puta za uvođenje šeme cijena ugljika i trgovine emisijama u BiH, koji je prihvatila Radna grupa za izradu NECP-a.
Jedan od osnovnih preduslova za uspostavu ETS-a u BiH je uspostava MRV sistema, što podrazumijeva transpoziciju i implementaciju Uredbe o upravljanju energetskom unijom i djelovanjem u području klime (2018/1999), kao i tzv. MRV paketa (Uredba 2018/2066 o praćenju i izvještavanju o emisijama stakleničkih gasova (MRR) i Uredba (EU) 2018/2067 o verifikaciji podataka i o akreditaciji verifikatora (AVR)). MRV paket treba implementirati kao preduslov za kasniji sistem trgovanja emisijskim dozvolama.
Odlukom Ministra vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, u maju 2024. godine formirana je Radna grupa za uspostavljanje Sistema za trgovanje emisijama i Sistema za praćenje, izvještavanje i verifikaciju. Zadatak radne grupe je bio izrada Mape puta za uspostavljanje sistema EU ETS MRVA (Sistem praćenja, izvještavanja, verifikacije i akreditacije za Sistem trgovanja emisijama), za uspostavljanje ETS-a, za uspostavljanje MRV sistema za NECP (potrebno za izradu Izvještaja o napretku u implementaciji NECPa).
Dokument će definisati nadležne institucije za uspostavu sistema i dati pregled potrebnih koraka za omogućivanje odvijanja procesa transpozicije propisa EU i provođenja sustava MRVA u BiH, budući da je riječ o neophodnom preduslovu za efikasno uspostavljanje ETS sistema u BiH.
Nakon što je Radna grupa izradila Mapu puta, planirano je njeno usvajanje na Vijeću ministara BiH do kraja 2024. godine što do danas nije urađeno.
Prije usvajanja Mape puta, izrađenoj u okviru projekta EU4Energy (“Tehnička pomoć energetskom sektoru Bosne i Hercegovine) dokument “Mapa puta za uspostavljanje MRV sistema i za uspostavljanje ETS u Bosni i Hercegovini” i “Vodič za Integrisano energetsko i klimatsko izvještavanje” dostavljen je entitetskim resornim ministarstvima i nadležnim tijelima na uvid i odobrenje.
DIREKTNA OPSTRUKCIJA OD STRANE VLADE RS
Iako u cijelom procesu izrade nacrta su učestvovala nadležna tijela i ministarstva, njihovi predstavnici oba entiteta i Brčko distrikta BiH, na izrađene dokumente Vlada entiteta RS, na 104. Sjednici održanoj 6.2.2025. godine donijela je Zaključak u kojim nije saglasna da se navedeni dokumenti upute na razmatranje i usvajanje Savjetu ministara BiH te ne prihvata izradu i usvajanje Odluke Savjeta ministara BiH kojim se vrši direktna transpozicija pravne tekovine EU, iz oblasti energetike i klimatskih promjena na nivo BiH i stvara osnov za donošenje pprimarnih i sekundarnih propisa iz oblasti klimatskih promjena i energetika na nivou BiH.
“Vrlo važno je napomenuti da, u ovom procesu kao i u mnogim drugim koji imaju za cilj unaprijeđenje zakonodavstva BiH kao i njeno približavanje pravnoj stečevini EU, jedan od ključnih prioriteta Vlade FBiH te da po ovom pitanju prioritet Federacije BiH je da podrži rad navedene Radne grupe te da hitno donese neophodne zakone kako bi se mogao uspostaviti funkcionalan sistem EU ETS na državnom nivou. Ukoliko Zaključak vlasti entiteta RS ostane nepromjenjen, predstavljat će prepreku za usvajanje Mape puta na nivou Vijeća ministara BiH, te od 1.1.2026. godine, takse za oprezivanje ugljika proizvoda koji se izvoze iz BiH biti uplaćivani u budžet EU, umjesto u budžet BiH koji bi se kasnije raspoređivao prema kompanijama izvoznicima s ciljem unaprijeđenja konkurentnosti, implementacije mjera energijske efikasnosti s ciljem na kraju smanjenja emisija CO2 pri proizvodnji.”, pojasnio je Jašarspahić.
U zaključku 1. sjednice, stoji “Vlada Republike Srpske se upoznala sa Informacijom o dokumentima izrađenim u okviru projekta EU4Energy (…) i istu prihvata, ali u zaključku 2. se navodi da “Vlada Republike Srpske nije saglasna da se dokumenti iz tačke 1. ovog zaklјučka upute na razmatranje i usvajanje Savjetu ministara BiH, jer prijedlozi (…) nisu u skladu sa ustavnim i zakonskim nadležnostima Republike Srpske i BiH.”
Ključan je dio Zaključka 3. u kojem jasno stoji da “Vlada Republike Srpske ne prihvata izradu i usvajanje Odluke Savjeta ministara BiH kojom se vrši direktna transpozicija pravne tekovine EU, iz oblasti energetike i klimatskih promjena na nivo BiH i stvara osnov za donošenje primarnih i sekundarnih pravnih propisa iz oblasti klimatskih promjena i energetike na nivou BiH, jer je isto u isklјučivoj nadležnosti institucija Republike Srpske, Federacije BiH i Brčko distrikta BiH.”
Vlada Republike Srpske je, navodi se, stava da je uspostavlјanje Sistema za praćenje, izvještavanje i verifikaciju MRV u isklјučivoj nadležnosti institucija Republike Srpske, Federacije BiH i Brčko distrikta BiH i predmet je uređenja u zakonodavnom okviru o klimatskim promjenama na entitetskom nivou te da harmonizacija Sistema za praćenje, izvještavanje i verifikaciju MRV u BiH, može biti predmet Odluke na nivou BiH, bez stvaranja pravnog osnova za transponovanje tekovine EU u Odluku na nivou BiH i donošenje podzakonskih akata na nivou BiH.
“Vlada Republike Srpske nije saglasna sa prijedlogom da izradu Inventara gasova sa efektom staklene bašte (SNS Inventar) za BiH, u svrhu izvještavanja, vrši Ministarstvo spolјne trgovine i ekonomskih odnosa BiH/Agencija za statistiku BiH, jer je uspostavlјanje, rad i razvoj Sistema Inventara gasova sa efektom staklene bašte (SNS Inventar) u BiH pravno uređeno zakonodavnim okvirom na entitetskom nivou.”, navodi se u Zaključku 6.
U zaključku 10. stoji “Vlada Republike Srpske je stava da uspostavlјanje i rad Sistema EU ETS u BiH mora biti usklađeno sa jedinstvenim stavovima nadležnih institucija Republike Srpske, po pitanju uspostavlјanja sistema trgovine emisijama Evropske unije EU ETS.”
Motive ove Odluke Vlade RS je teško razumjeti obzirom da ista jednako opstruira i izvoznike iz tog entiteta.
Podsjećamo, na održanom Okruglom stolu na temu “Mehanizmi za prilagođavanje granica ugljenika (CBAM) i unapređenje konkurentnosti bh. izvoznika”, u organizaciji Američke trgovačke komore u BiH/AmCham BiH razgovaralo se upravo o statusu implementacije CBAM-a u BiH.
Analizom statusa i uticaja CBAM-a i ETS-a na bh. privredu žele se definirati eventualni koraci za smanjenje negativnog uticaja ove EU prakse po bh. izvoznike što je bez uključenja bh. vlasti i pojednostavljenja procedura neizvodivo.
Akta.ba
