SARAJEVO, 19. juna (FENA) – Transparency International u Bosni i Hercegovini prijavio je Centralnoj izbornoj komisiji BiH sedam političkih stranaka jer su primale zakonom zabranjene priloge od privatnih preduzeća koja posluju sa državom.
Prema saopćenju Transparency Internationala, to su: HDZ BiH, SDP BiH, SDA, Republička Stranka Srpske, Naprijed BiH, Demokratska fronta i Socijaldemokrate.
– Ove stranke primile su ukupno 15 zabranjenih priloga, dok brojne velike partije poput SNSD-a ponovo nisu prijavile nijednu marku donacija privatnih preduzeća otvarajući sumnju na prikrivanje izvora finansiranja. Najviše zabranjenih priloga imao je HDZ BiH, a jedan od njih došao je od firme “AGIP d.o.o. Brčko” koja je sa vlastima Brčko distrikta sklopila ugovore vrijedne preko 700.000 KM, čime je prekršen Zakon o finansiranju političkih partija. Puno veći problem od skromne donacije HDZ-u, koja je iznosila 1.500 KM, svakako je to što se firme koje dobijaju značajne poslove od države dovode u bilo kakvu vezu sa političkim partijama koje godinama učestvuju u vlasti i donose najznačajnije odluke – navedeno je u saopćenju.
Donator HDZ-u bila je i firma Matisa d.o.o. koja je tokom prošle godine imala tri ugovora o javnim nabavkama sa organima izvršne vlasti, vrijedna više od 60 hiljada KM, dok je firma Posing dobijala tendere od Posavskog kantona i Općine Odžak.
Među donatorima SDP-u BiH bila je firma Euromeat d.o.o koja je stranci donirala 3.000 KM iako ima ugovor o nabavci hrane za Ministarstvo odbrane BiH koje vodi SDP-ov Zukan Helez, po okvirnom sporazumu će do 2027. godine dobiti ukupno 228 hiljada KM. Kod ove partije sporna je i donacija firme Europrost d.o.o. koja je poslovala sa Općinom Posušje s kojom ima ugovor od preko 90.000 KM.
Transparency Internacional navodi da je interesantan primjer firme “Kop i ko” koja je donirala i SDP BiH i SDA, a sklopila je prošle godine ugovore sa brojnim općinama gdje ove stranke učestvuju u vlasti, dok ukupna vrijednost tih ugovora prelazi milion KM. Kod SDA su sporne i donacije firme “Inter-com Živinice” koja je takođe poslovala sa državom, navodi Transparency International.
U istom kontekstu, Transparency Inetranational je više puta ukazivao da firma “Tehnički remont Bratunac” nezakonito finansira Republičku stranku Srpske, samo prošle godine je donirala 45.000 KM. Ova firma svake godine sa MUP-om RS potpiše ugovor za održavanje vozila vrijedan više od 49.000 KM bez PDV-a i po zakonu nema pravo finansirati političku stranku. Donacija je sporna i zato što Republika Srpska i dalje ima udio u vlasništvu Tehničkog remonta Bratunac, a direktor firme je narodni poslanik i predsjednik ove partije Slavenko Ristić.
Tri skromne donacije primile su i Socijaldemokrate BiH od firmi “AKVA INVEST”, “EM-Electronics , “HOLEX” , koje su takođe dobijale tendere u iznosu većem od dozvoljenih 10.000 u 2024. godini, dok je Demokratska fronta primila zabranjenu donaciju od firme “Den Alm Company” iz Tuzle.
Preduzeće “Almy d.o.o” Zenica doniralo je stranci Naprijed BiH iako je sklopilo desetine ugovora o javnim nabavkama tokom prošle godine i nije smjelo biti među donatorima političkim partijama.
Sve stranke u BiH prijavile su ukupno 433.756 KM donacija privatnih preduzeća, što je svega 1,48% njihovih prijavljenih prihoda. Četvrtinu ovog iznosa prijavila je SDA koja svake godine prijavi najveći dio donacija privatnih preduzeća. Ostale stranke prijavljuju daleko manje iznose, a većina njih, čak 113 od 138 koje su podnijele izvještaj CIK-u, nije prijavila nijednu marku prihoda privatnih preduzeća.
– To otvara brojna druga pitanja jer podaci Ttransparency Internationala u BiH pokazuju da je samo SNSD potrošio najmanje milion maraka više na izbornu kampanju nego što je prijavio u finansijskom izvještaju u kojem nije prikazana nijedna marka donacija privatnih preduzeća. Prethodnih godina SNSD je prijavljivao dio donacija koje nije bio obavezan platiti (poput koncerta Cece Ražnatović na završnom skupu), ali je ove godine i to izostalo, pa se postavlja opravdano pitanje – iz kojih sredstva je finansirano najmanje milion KM troškova izborne kampanje ove partije. U finansijskom izvještaju, nijednu marku prihoda od pravnih lica nisu prijavili ni koalicioni partneri SNSD-a Ujedinjena Srpska, Socijalistička Partija, DNS, SPS, NPS – navedeno je u saopćenju.
Transparency International ističe i da druge velike stranke poput PDP-a i SDP-a nisu prijavljivale značajnije iznose nenovčanih donacija, a posebno je to sporno jer je kod ovih partija TI BiH utvrdio veliku razliku između stvarnih troškova kampanje i onih prijavljenih u finansijskom izvještaju.
Stranke su ukupno prijavile oko 367 hiljada KM nenovčanih donacija, a najveći iznos (39.000) prijavila je Naša Stranka i uglavnom se odnosi na troškove internet oglašavanja koja su platili sami kandidati. Na isti način je SDA prijavila oko 37.000 nenovčanih donacija.
Bosanskohercegovačka inicijativa Fuad Kasumović prijavila je samo prihode iz budžeta od 165.000 kao gotovo jedini prihod ove partije, uz jednu donaciju fizičkog lica od 500 KM. Ova stranka zvanično je navela da ima više od 200.000 administrativnih troškova, dok je na kampanju potrošila samo 4.200 KM, što je potpuno apsurdno jer po podacima Transparency Internationala, njihova kampanja koštala je najmanje 220.000 KM uključujući bilborde, medije, društvene mreže i predizborne skupove. Kako ova stranka zvanično nikom ne duguje, postavlja se opravdano pitanje ko je platio troškove kampanje, dokumentovane jasno.
Veliki broj partija troškove izborne kampanje iskazuje kroz obaveze koje nisu plaćene, a one su u 2024. godini iznosile 6,9 miliona KM. Neke od tih obaveza provlače se po izvještajima stranka godinama, a ta dugovanja ipak su značajno smanjena od 2018. kada su iznosila 11 miliona KM.
Najveći dug ima SDP BiH, više od milion KM, od čega najveći dio od ranijih godina odnosi se na dug trgovačkom lancu robe široke potrošnje Eso-Promet iz Stoca. Nije jasno koju robu ili usluge je ova firma pružila SDP-u, a Transparency International je i ranije ukazivao na sporna dugovanja ove partije, na šta su ukazali i revizori CIK-a.
SNSD je značajno smanjio obaveze u odnosu na prethodni period na svega 73.000 KM a, Socijalistička partija i dalje duguje 80.000 porodičnoj firmi njihovog bivšeg poslanika u bh. parlamentu Jakova Galića – 6. novembar. Prema informacijama portala Capital, partija je nedavno podnijela tužbu jer joj dug nije oprošten.
DNS u odnosu na veličinu partije ima značajne dugove od preko 250 hiljada KM a izvjesni Milenko Cvetković pozajmio je stranci 100.000 KM. Od ranije ova stranke vuče obaveze prema “Porsche Finance Group” koje su sada smanjene na 57.000 KM.
Značajne pozajmice iskazali su HDZ 1990 (56.000 KM) i Naša Stranka (60.600 KM), a uglavnom se radi o zajmu koji su dali istaknuti članovi stranke. Najznačajniju pozajmicu Našoj Stranci od 20.000 KM dao je predsjednik ove stranke i ministar u Vijeću ministara BiH Edin Forto.
Stranke su ukupno prikazale 29 miliona KM prihoda, od čega je najveći dio, 20 miliona, iz budžeta, a Transparency international je više puta ukazivao na ogroman nesklad između onoga što stranke prijave i onoga što navode u svojim finansijskim izvještajima. Samo za prošle izbore, po podacima Ttransparency Internationala, u finansijskim izvještajima prikrile su 2,6 miliona KM troškova izborne kampanje, navedeno je također u saopćenju.
